Odpowiedzialność nieletnich za popełnione przestępstwo

Zgodnie z ogólną zasadą, wyrażoną w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich na podstawie tej ustawy odpowiadają osoby, które dopuściły czynu karalnego po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17.

Pod pojęciem czynu karalnego należy natomiast rozumieć: przestępstwo, przestępstwo skarbowe lub wykroczenia określone w art. 50a, art. 51, art. 69, art. 74, art. 76, art. 85, art. 87, art. 119, art. 122, art. 124, art. 133 lub art. 143 Kodeksu Wykroczeń. Zauważyć więc należy, iż osoba, która nie ukończyła 17 lat odpowiada jedynie za niektóre wykroczenia, enumeratywnie wymienione w ustawie.

Należy jednak pamiętać, iż Kodeks Karny przewiduje odstępstwo od powyższej zasady.  Art. 10 §  2 wskazuje bowiem, iż nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszczą się czynu zabronionego wymienionego w tym przepisie odpowiadają na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

Dotyczy to czynów określonych w art. 134  [Zamach na życie prezydenta RP], art. 148 § 1, 2 lub 3  [Zabójstwo], art. 156 § 1 lub 3 [Ciężki uszczerbek na zdrowiu], art. 163 § 1 lub 3  [Sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego], art. 166 [Zawładnięcie statkiem wodnym lub powietrznym], art. 173 § 1 lub 3 [Katastrofa w komunikacji], art. 197 § 3 lub 4 [Zgwałcenie i wymuszenie czynności seksualnej], art. 223 § 2 [Czynna napaść na funkcjonariusza publicznego], art. 252 § 1 lub 2 [Wzięcie zakładnika] oraz w art. 280 [Rozbój].

W przypadku więc, gdy sprawca popełni przestępstwo, które nie znajduje się w powyższym wyliczeniu, to wówczas będzie odpowiadać na zasadach określonych w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Na marginesie należy także wspomnieć, iż w stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze, jeżeli zostaną spełnione warunki określone w Kodeksie Karnym. Powyższa możliwość dotyczy jednakże wyłącznie występków, a więc nie dotyczy to zbrodni.

Kwota graniczna czynu przepołowionego

W dniu 15 listopada 2018 roku weszła w życie nowelizacja, zakładająca modyfikację trudnego przy stosowaniu przepisu, wskazującego granicę między przestępstwem a wykroczeniem. 

Od tego dnia, nie obowiązuje już granica, w wysokości 1/4 wysokości minimalnego wynagrodzenia. Zastąpiło ją system kwotowy, na stałym poziomie 500 zł.

Odpowiedź na apelację

Zgodnie z treścią art. 428 § 2 Kodeksu Postępowania Karnego, strona może złożyć odpowiedź na apelację.

Termin do wniesienia takiego pisma nie został ograniczony w przepisach kodeksu postępowania karnego, a więc teoretycznie można je złożyć zaraz po wniesieniu apelacji, aż do zamknięcia przewodu sądowego. Odpowiedź tą składa się bezpośrednio do Sądu II Instancji.

Do złożenia takiego pisma uprawniona jest strona. O tym, kogo należy uważać za stronę w postępowaniu sądowym postaram się napisać w kolejnym wpisie.

Odpowiedź na apelację winna spełniać wymogi pisma procesowego, a więc oznaczenie Sądu i sprawy, wnioski strony składającej oraz uzasadnienie. Do pisma tego nie ma obowiązku załączania odpisów pisma, albowiem Sąd nie ma obowiązku doręczania odpisów odpowiedzi na apelację stronie przeciwnej. Najczęściej w odpowiedzi na apelację wnosi się o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od apelującego kosztów postępowania. Zazwyczaj, odpowiedź na  apelację stanowi polemikę z apelacją strony, jednocześnie popierając ustalenia i stanowisko Sądu I instancji.

Czyn przepołowiony

W polskim prawie karnym istnieją tak zwane czyny przepołowione. Czynem przepołowionym można określić zachowanie sprawcy przestępstwa, które raz może zostać zakwalifikowane jako wykroczenie, a innym razem jako przestępstwo, w zależności od skutków lub innych okoliczności tego czynu.

Jako przykład czynu przepołowionego można wymienić chociażby: kradzież – art. 119 Kodeksu Wykroczeń, art. 278 Kodeksu Karnego, przywłaszczenie, niszczenie mienia, paserstwo, kradzież drzewa z lasu, wyrąb drzewa z lasu czy też jazda pod wpływem alkoholu.

Bardzo łatwo zauważyć, iż przy wszystkich, poza ostatnim z wymienionych czynów, decydujące znaczenie będzie miała wartość mienia będącego przedmiotem czynu. Natomiast w przypadku jazdy pod wpływem alkoholu, zadecyduje wynik badania alkomatem.

W przypadku czynów przeciwko mieniu, jako wykroczenia zostaną zakwalifikowane te czyny, w których wartość mienia, nie przekroczy 1/4 minimalnego wynagrodzenia.

Natomiast w przypadku jazdy pod wpływem alkoholu, granica między wykroczeniem a przestępstwem wynosi 1 promil alkoholu we krwi (0,5 mg/l w wydychanym powietrzu). W sytuacji, w której u kierującego wartość ta będzie równa bądź wyższa, do czynienia będziemy mieli z przestępstwem z art. 178a § 1 lub § 4 Kodeksu Karnego.

Odsprzedaż lub odstąpienie biletu na imprezę a odpowiedzialność za wykroczenie

Często zdarza się, że przed wejściem na stadion czy też w internecie, można kupić bilety na dane wydarzenie. Część osób odsprzedaje bilety z przyczyn losowych, jak na przykład choroba, czy też z uwagi na inne wydarzenie przypadające w tym samym czasie. Część osób, nabywa jednak bilety jedynie po to, aby je później odsprzedać z zyskiem. Czy jednak takie działania są legalne? Pytanie również czy dopuszczalne jest odsprzedanie lub odstąpienie biletu w przypadkach losowych?

Przedawnienie w kodeksie wykroczeń

Przedawnienie wykroczeń zostało uregulowane w art. 45 Kodeksu Wykroczeń. Zgodnie z § 1 tego przepisu, karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok. Kwestia ta wydaje się prosta i oczywista.

Jednakże, jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu. Co to oznacza? Iż jeżeli, nastąpi wszczęcie postępowania w sprawie o wykroczenia w okresie nie dłuższym niż rok od popełnienia wykroczenia, okres przedawnienia będzie wydłużony o 2 lata, tj. do 3 lat od daty jego popełnienia.

Czyn ciągły a ujawnienie nowego czynu

W dzisiejszym wpisie chciałem zająć się kwestią niby banalną, ale jednak sprawiającą niekiedy wiele problemów, co udowodnił ostatni egzamin adwokacki (2018).

Chodzi mianowicie o sytuację, w której po skazaniu sprawcy za przestępstwa popełnione w ramach czynu ciągłego dochodzi do ujawnienia kolejnego czynu, który wchodzi w skład owego czynu ciągłego jednakże nie został wskazany ani w opisie czynu ani w uzasadnieniu orzeczenia.

Pojawia się wówczas pytanie, czy można skazać sprawcę za taki nowy czyn?

Przedawnienie karalności i wykonania kary w Kodeksie Karnym

Kwestię przedawnienia uregulowano w rozdziale XI Kodeksu Karnego (art. 101 - 105KK). Należy rozróżnić dwie kwestie: przedawnienie karalności i przedawnienie wykonania kary.

Przedawnienie karalności oznacza upływ określonego w ustawie czasu, po którym karalność przestępstwa ustaje. Zgodnie z art. 101 KK okres przedawnienia karalności uzależniony jest od tego, czy popełnione przestępstwo jest publiczno lub też prywatnoskargowym jak również od ustawowego zagrożenia danego przestępstwa.

Nowelizacja art. 240 Kodeksu Karnego - Niezawiadomienie o przestępstwie

Od 13 lipca 2017 roku, w życie weszła nowelizacja art. 240 KK, który penalizował przestępstwo niezawiadomienia o popełnionym czynie zabronionym.

Znamiona tego czynu, przed 13 lipca 2017 roku realizował ten, kto mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, 118a, 120-124, 127, 128, 130, 134, 140, 148, 163, 166, 189 lub 252 KK lub przestępstwa o charakterze terrorystycznym niezwłocznie nie zawiadamiał organu powołanego do ścigania 

Od 13 lipca do powyższego katalogu dodano ponadto: art. 156 KK (ciężki uszczerbek na zdrowiu), art. 197 par. 3 lub 4 KK (zgwałcenie kwalifikowane/ze szczególnym okrucieństwem), art. 198 KK (wykorzystanie nieporadności/upośledzenia), art. 200 KK (obcowanie płciowe z małoletnim).  

Jednocześnie w art. 240 KK, po paragrafie 2 dodano paragraf 2a, zgodnie z którym: nie podlega karze pokrzywdzony czynem wymienionym w § 1, który zaniechał zawiadomienia o tym czynie. 

Prowadzenie samochodu bez dokumentu - prawa jazdy

Rozważając kwestię odpowiedzialności za prowadzenie samochodu bez dokumentu prawa jazdy, należy rozróżnić trzy przypadki - pierwszy, w którym prowadziło się samochód mimo braku dokumentów, ale bez cofniętych uprawnień, drugą sytuację, w której brak dokumentów był wynikiem utraty uprawnień i trzecią gdy orzeczono sądowy zakaz prowadzenia pojazdów.

Pierwszy przypadek stanowi wykroczenie z art. 95 Kodeksu Wykroczeń.

Zgodnie z tym przepisem „Kto prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu pojazd, nie mając przy sobie wymaganych dokumentów, podlega karze grzywny do 250 zł. albo karze nagany.”

Jak już zostało powyżej wskazane, czym innym jest jazda samochodem bez dokumentu prawa jazdy, a czym innym jest prowadzenie samochodu bez dokumentów, a zarazem bez wymaganych do tego uprawnień.

Zgodnie z art. 94 § 1 Kodeksu Wykroczeń, kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu prowadzi pojazd, nie mając do tego uprawnienia, podlega karze grzywny. Dochodzi więc do popełnienia tego wykroczenia, m.in. gdy kierowca nigdy nie zdawał nie zdawał egzaminu na prawo jazdy.

Zauważyć należy, iż zatrzymanie dokumentu prawa jazdy przez Policję, np. w związku z omawianym we wcześniejszym poście art. 86 Kodeksu Wykroczeń, nie oznacza utraty uprawnienia do prowadzenia samochodu w rozumieniu art.94 k.w. i tym samym będzie kwalifikowane jako wykroczenie z art. 95 Kodeksu Wykroczeń.

Zupełnie inaczej sytuacja kształtuje się, gdy kierowcy odebrano uprawnienia lub orzeczono środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.