Czy usunięcie art. 59a Kodeksu Karnego jest dobrym pomysłem?

Niedawno w Rzeczpospolitej pojawił się artykuł odnośnie usunięcia z Kodeksu Karnego art. 59a (omówionego przeze mnie we wpisie z dnia 18 stycznia 2016 roku) dotyczącego umorzenia restytucyjnego (cały artykuł: http://www.rp.pl/Prawo-karne/301279886-Znika-umorzenie-restytucyjne-w-polskim-prawie-karnym.html#ap-1).

Jeżeli miałoby faktycznie dojść do wykreślenia tego przepisu z KK oraz większości zmian wprowadzonych 1 lipca 2015 roku, uznałbym to za krok wstecz polskiego prawa karnego.

Artykuł ten, jakkolwiek by go oceniać wprowadził do procedury zupełnie nową jakość, przyspieszył postępowanie, a także doprowadził do szybszego i pełniejszego zaspokojenia pokrzywdzonego.

Polemizować więc można z opinią wyrażoną w tym artykule: „Przede wszystkim umożliwia uniknięcie odpowiedzialności karnej przez sprawców nawet poważnych przestępstw”.

O dozorze elektronicznym słów kilka

Do 30 czerwca 2015 roku dozór elektroniczny był jednym z systemów odbywania kary pozbawienia wolności, polegającym na odbywaniu tej kary poza zakładem karnym. Do odbycia kary w takiej formie, konieczne było wcześniejsze skazanie sprawcy przestępstwa na maksymalnie rok pozbawienia wolności, a następnie złożenie do Sądu wniosku o odbycie orzeczonej kary
w systemie dozoru elektronicznego.

Nowelizacja, która weszła w życie 1 lipca 2016 roku wprowadziła jednak szereg dość znaczących zmian.

Co najważniejsze przestała obowiązywać ustawa o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego z dnia 7 września 2007 roku. W zamian odpowiednie przepisy zostały umieszczone w Kodeksie Karnym oraz Kodeksie Karnym Wykonawczym (rozdział VIIa).

W związku z wprowadzoną zmianą nie ma już w ogóle możliwości starania się o dozór elektroniczny przez osoby, które zostały skazane na karę pozbawienia wolności, bez względu na długość i ilość orzeczonych kar (z zastrzeżeniem, iż osoby skazane przed 1 lipca 2015 roku dalej mogą ubiegać się o dozór na dotychczasowych zasadach).

Czy warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej za zbrodnię jest możliwe?

Niedawno do Kancelarii przyszedł klient podejrzewany o popełnienie zbrodni. Bardzo zależało mu (jak zresztą każdej osobie) na uniknięciu skazania na karę bezwzględnego pozbawienia wolności. Na pierwszy rzut oka wydawało się to niemożliwe. Kodeks Karny (KK) przewiduje możliwość zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności do roku, natomiast zbrodnia zagrożona jest karą od 3 lat pozbawienia wolności. Jednakże po dogłębnej analizie przepisów okazało się, iż istnieje pewna możliwość, która pojawiła się dzięki nowelizacji Kodeksu Postępowania Karnego (KPK) i Kodeksu Karnego (KK), która weszła w życie 1 lipca 2015 roku.

Jak już wspomniałem powyżej, zbrodnia jest zagrożona karą pozbawienia wolności od lat 3. Złożenie wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej w trybie art. 387 § 1 KPK (możliwość składania takiego wniosku dla zbrodni istnieje od 1 lipca 2015 roku) przed doręczeniem oskarżonemu zawiadomienia o terminie rozprawy, uprawnia do wnioskowania o zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 387 § 4 KPK). 

Następnie należy omówić sposób zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary. Zgodnie z art. 60 §6 pkt 2 KK przy nadzwyczajnym złagodzeniu kary w przypadku zbrodni (ale nie takiej zagrożoną karą 25 lat pozbawienia wolności), sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od jednej trzeciej dolnej granicy ustawowego zagrożenia. 

Umorzenie restytucyjne jako droga do uniknięcia procesu karnego

Wprowadzony nowelizacją z 2013 roku (Dz.U. z 2013 r. poz 1247 ze zm.), która weszła w życie 1 lipca 2015 roku, art. 59a Kodeksu Karnego, ustanawiający w polskim prawie instytucję umorzenia restytucyjnego, stanowi kolejny krok w rozszerzaniu konsensualności postępowania karnego. Jest uzupełnieniem instytucji istniejących dotychczas - dobrowolnego poddania się karze, a także skazania bez rozprawy. Stanowi niewątpliwie dogodną możliwość dla sprawcy uniknięcia sądowej kary a dla wymiaru sprawiedliwości może oznaczać zmniejszenie ilości pracy i szybkości postępowania. W poniższym wpisie pragnę krótko omówić przesłanki i procedurę skorzystania z regulacji zawartej w art., 59a Kodeksu Karnego.

Na wstępie pragnę zauważyć, że z normy zamieszczonej w art. 59a Kodeksu Karnego, występku zagrożonego karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności lub 5 lat w przypadku czynów zabronionych przeciwko mieniu oraz wprost wskazanego występku z art. 157 § 1 Kodeksu Karnego (zagrożenie ustawowe). Jeżeli sprawcy zarzucono przestępstwo albo górna granica zagrożenia ustawowego występku nie mieści się w powyżej wskazanych granicach, to wówczas wyłączone jest stosowanie regulacji z art. 59a Kodeksu Karnego.

PRZESŁANKI UMORZENIA 
Zaprojektowana w art. 59a Kodeksu Karnego instytucja pozwala na umorzenie postępowania karnego w przypadku spełnienia przez sprawcę oraz pokrzywdzonego określonych warunków.

Są nimi: pojednanie się z pokrzywdzonym (1) i naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem lub zadośćuczynienie wyrządzonej krzywdzie przed rozpoczęciem postępowania sądowego w pierwszej instancji (2), złożenie przez pokrzywdzonego wniosku o umorzenie restytucyjne w trybie art. 59a Kodeksu Karnego (3), brak uprzedniego skazania sprawcy za przestępstwo umyślne z użyciem przemocy (4), nie zachodzi szczególna okoliczność sprawiająca, że umorzenie postępowania byłoby sprzeczne z zasadą realizacji celów kary (5).[1]