Przedawnienie roszczeń za niesłuszne skazanie lub zastosowanie środki przymusu.

Nie każdy wie, że za niesłuszne skazanie lub za niesłuszne zastosowanie środków przymusu (np. tymczasowe aresztowanie) należy się odszkodowanie i zadośćuczynienie. Uprawnienie takie zostało przewidziane w rozdziale 58 KPK.

Przedawnienie wskazanych roszczeń, zgodnie z art. 555 KPK następuje: „po upływie 3 lat od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia, a w wypadku określonym w art. 552b - po upływie 3 lat od daty zwolnienia.”

O ile powyższy przepis nie budzi wątpliwości w stosunku do roszczeń powstałych po 1 lipca 2015 roku, kiedy to został on znowelizowany, to wątpliwości mogą się pojawić w przypadku, gdy:

a) roszczenie to uległo przedawnieniu przed wejściem w życie nowelizacji (wcześniej obowiązywał roczny okres przedawnienia),

b) zgłoszony wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie został prawomocnie oddalony w postępowaniu sprzed 1 lipca 2015 roku, w związku z przedawnieniem (upływem rocznego okresu).

W pierwszym przypadku, istnieją dwa poglądy.

Pierwszy zakłada, iż w sytuacji gdy upłynął już roczny, ale nie trzyletni termin, powinno dojść do rozpoznania sprawy przez Sad, albowiem należy brać pod uwagę korzystniejszy – 3 letni termin dla wnioskodawcy. Niewątpliwie więc zarzut przedawnienia zgłoszony przez prokuratora powinien w tym przypadku zostać oddalony.

Drugi natomiast (wyrażony między innymi przez Sąd Apelacyjny w Katowicach z 6 listopada 2015 roku sygn. akt: II Aka 410/15) wskazuje, iż w związku z upływem rocznego terminu przed wejściem w życie nowelizacji, korzystniejszy termin nie może mieć zastosowania.
 
Problem pojawia się także w drugiej z przedstawionych powyżej sytuacji, gdy Sąd już wcześniej oddalił wniosek ze względu na przekroczenie rocznego terminu, ale obecnie nie upłynął jeszcze 3 letni termin liczony zgodnie z art. 555 KPK. Sytuację tą wyjaśnił niedawno Sąd Apelacyjny we Wrocławiu postanowieniem z dnia 30 października 2015 r. w sprawie o sygnaturze akt: II AKz 428/15

Zgodnie z jego tezą, prawomocne oddalenie przed 1 lipca 2015 r. wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie, wniesionego na podstawie przepisów z rozdziału 58 k.p.k., z powodu przedawnienia, nie wyklucza ponownego rozpoznania takiego wniosku, jeżeli wniesiony zostanie przed upływem 3 letniego okresu przedawnienia określonego w art. 555 k.p.k., w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Swoją tezę Sąd Apelacyjny, z czym należy się zgodzić oparł na wykładni art. 366 K.P.C., który stosujemy na podstawie art. 558 KPK.

Należy więc stwierdzić, iż nie zawsze w przypadku upływu rocznego terminu, ale nieprzekroczeniu 3-letniego terminu wskazanego w art. 555 KPK, wniosek zostanie bezwzględnie rozpoznany przez Sąd.

Jednakże w sytuacji, gdy oddalono wniosek przed 1 lipca z uwagi na przedawnienie (lub nie było takiego wniosku), a obecnie upłynął już 3 letni okres przedawnienia, to zdecydowanie należy się opowiedzieć za stwierdzeniem, iż takie roszczenie jest już niestety przedawnione.

Na marginesie chciałbym jednak zaznaczyć, iż w przygotowaniu jest projekt ustawy nowelizującej m.in. przepisy KPK, wprowadzając ponownie roczny termin przedawnienia wskazanych roszczeń. Jego prawdopodobne wejście w życie to 1 kwietnia 2016 roku i niestety nie jest to prima aprilis.