Powiadomienie o przestępstwie. Obowiązek czy prawo?

Byłeś świadkiem przestępstwa i nie wiesz co zrobić? Nie wiesz czy masz obowiązek poinformować policję, a jeśli tak to w jakiej formie? Telefonicznie, listownie, mailem, osobiście? Mam nadzieję, że ten wpis rozwieje wszelkie wątpliwości.

Po pierwsze, zgodnie z art. 304 KPK, każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego
z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję (WYJĄTEK: Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa).

Społeczny obowiązek? Obowiązek ten jest ograniczony do przestępstw ściganych z urzędu. Nie dotyczy więc przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego. Ze względu na to, że ma on charakter społeczny, w razie jego niezrealizowania nie może być zastosowana sankcja karna. Tu również pojawia się wyjątek, a mianowicie treść art. 240 KK: „§ 1 Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, art. 118a, 120-124, 127, 128, 130, 134, 140, 148, 163, 166, 189, 252 lub przestępstwa o charakterze terrorystycznym, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w § 1, kto zaniechał zawiadomienia, mając dostateczną podstawę do przypuszczenia, że wymieniony w § 1 organ wie o przygotowywanym, usiłowanym lub dokonanym czynie zabronionym; nie popełnia przestępstwa również ten, kto zapobiegł popełnieniu przygotowywanego lub usiłowanego czynu zabronionego określonego w § 1”. Każdy więc, kto dowiedział się o przestępstwach wskazanych powyżej, zobowiązany jest do zawiadomienia organów ścigania, chyba że ma świadomość toczącego się postępowania w tej sprawie.

Kolejne pytanie, do kogo zwrócić się jeśli już zdecydujemy się złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa? Nasuwa się oczywista odpowiedź – na policję lub do prokuratury. I jak najbardziej słusznie. Te dwie instytucje zostały powołane do ścigania przestępstw i w związku z tym są zobowiązane do przyjęcia zawiadomienia. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa zawiadomienie o przestępstwie można przekazać także innym organom posiadającym uprawnienia do prowadzenia postępowania przygotowawczego, np.: Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu, Straży Granicznej, Urzędowi Kontroli Skarbowej.

Gdzie złożyć zawiadomienie? Najlepiej skierować je do jednostki miejscowo odpowiedniej – miejsca popełnienia przestępstwa. Jeżeli jednak nie jest to możliwe lub nie wiadomo gdzie dokładnie zaistniało przestępstwo, można złożyć je również w dowolnej, choćby najbliższej jednostce. Zawiadomienie będzie niezwłocznie przekazane odpowiedniej placówce dla miejsca zaistnienia zdarzenia i tam będą wykonywane dalsze czynności w sprawie.

Opowiadając na ostatnie pytanie odnośnie formy – istnieją dwie podstawowe – na piśmie – listownie, lub osobiście

W przypadku składania zawiadomienia pisemnego, powinno ono spełnić wymogi pisma procesowego wynikające z art. 119 k.p.k.:

1. oznaczenie organu
2. oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo,
3. opisanie sprawy (w miarę potrzeby z uzasadnieniem),
4. datę i podpis składającego pismo.

Można też zgłosić się osobiście (bez konieczności umówienia spotkania) i złożyć ustnie do protokołu zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. Plusem takiej sytuacji jest to, iż  osoba zawiadamiająca natychmiast zostanie przesłuchana w charakterze świadka, a także nie musi przejmować się formą i brakami formalnymi pisma.

Podkreślić należy, iż organy ścigania otrzymując niejednokrotnie informację o możliwości popełnienia przestępstwa za pomocą maila, telefonicznie lub anonimowo nie wszczynają postępowań  twierdząc, iż wiążą je jedynie dwie, wskazane powyżej formy. Także lepiej użyć jednego z dwóch wskazanych powyżej rozwiązań.