Zgodnie z ogólną zasadą, wyrażoną
w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich na podstawie tej ustawy odpowiadają
osoby, które dopuściły czynu karalnego po
ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17.
Pod
pojęciem czynu karalnego należy natomiast rozumieć: przestępstwo, przestępstwo
skarbowe lub wykroczenia określone w art. 50a, art. 51, art. 69, art. 74, art. 76, art. 85, art. 87, art. 119, art. 122, art. 124, art. 133 lub art. 143 Kodeksu Wykroczeń. Zauważyć więc należy,
iż osoba, która nie ukończyła 17 lat odpowiada jedynie za niektóre wykroczenia,
enumeratywnie wymienione w ustawie.
Należy jednak pamiętać, iż Kodeks Karny przewiduje odstępstwo
od powyższej zasady. Art. 10 § 2 wskazuje bowiem, iż nieletni,
który po ukończeniu 15 lat dopuszczą się czynu zabronionego wymienionego w tym
przepisie odpowiadają na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli
okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki
osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki
wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.
Dotyczy to
czynów określonych w art. 134 [Zamach na życie prezydenta RP],
art. 148 § 1, 2 lub 3 [Zabójstwo], art. 156 § 1 lub 3 [Ciężki uszczerbek na
zdrowiu], art. 163 § 1 lub 3 [Sprowadzenie zdarzenia
powszechnie niebezpiecznego], art. 166 [Zawładnięcie statkiem wodnym lub powietrznym],
art. 173 § 1 lub 3 [Katastrofa
w komunikacji], art. 197 § 3 lub 4 [Zgwałcenie i wymuszenie czynności seksualnej],
art. 223 § 2 [Czynna
napaść na funkcjonariusza publicznego], art. 252 § 1 lub 2 [Wzięcie zakładnika]
oraz w art. 280 [Rozbój].
W przypadku więc, gdy
sprawca popełni przestępstwo, które nie znajduje się w powyższym wyliczeniu, to
wówczas będzie odpowiadać na zasadach określonych w ustawie o postępowaniu w
sprawach nieletnich.
Na marginesie należy także wspomnieć, iż w stosunku do
sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem
lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze,
jeżeli zostaną spełnione warunki określone w Kodeksie Karnym. Powyższa
możliwość dotyczy jednakże wyłącznie występków, a więc nie dotyczy to zbrodni.
